Trong truyền thuyết Trung Quốc, có một vị thần rất nổi tiếng là Nữ Oa. Tương truyền rằng vào buổi đầu khai thiên lập địa, trên trần gian còn chưa có người, thần Nữ Oa đã lấy nước trộn vối một đống bùn vàng, tham chiếu tướng mạo của bản thân sử dụng bùn vàng nặn tạo ra loài người. Có thể nói Nữ Oa chính là nghệ nhân nặn tạo tượng đất đầu tiên tại Trung Quốc.

Nghệ thuật tạo nặn tượng đất là một loại nghệ thuật dân gian cổ xưa ở Trung Quốc. Những tượng đất được nhào nặn bằng đất sét, tô màu hoặc không tô màu. Nghệ thuật này đã trở thành một trong những nội dung quan trọng trong kho tàng văn hóa truyền thống dân tộc Trung Hoa.

Tượng đất sét là đồ thủ công mỹ nghệ truyền thống tại Trung Quốc, thuở ban đầu được lưu truyền ở vùng miền Bắc Trung Quốc, sau đó dần dần xuất hiện nhiều loại hình khác nhau, trong đó tượng đất sét Thiên Tân là nổi tiếng hơn cả.

Hình tượng tiêu biểu của tượng đất tô màu Thiên Tân là Tượng đất Trương,có khởi nguồn từ đời nhà Thanh, sau đó lưu truyền và phát triển cho tới nay với lịch sử ngót 200 năm. Tượng đất Trương được sáng tác từ tay nghệ nhân Trương Minh Sơn(1826-1906). Ông sinh ra và lớn lên trên đất Thiên Tân, từ nhỏ theo cha làm nghề nặn tạc tượng đất sét và dần dà đã tu luyện nên công nghệ thủ pháp tuyệt vời này. Năm 18 tuổi, Trương Minh Sơn đã giành được danh hiệu “Tượng đất Trương”, và rồi đã triển khai kinh doanh theo dạng phường thủ công gia tộc. Ông được công nhận là một người sáng dạ khéo tay, trí tưởng tượng phong phú. Ông quan sát tỉ mỉ, kỹ lưỡng từng đặc điểm của từng đối tượng ở các ngành nghề trong những buổi chợ hay những vở diễn tuồng kịch, rồi lặng lẽ tạc nặn bằng đất sét giấu dưới tay áo, tạo ra những cỗ tượng đất sét nho nhỏ tinh tế, cực kỳ sinh động và chân thực. Sự tích của ông nhà nào cũng biết và truyền lại thành giai thoại.

Vật liệu dùng để tạo nặn Tượng đất Trương chủ yếu là đất sét. Trong quá trình thêm nước nhào bùn cần phải pha thêm ít sợi bông hay loại giấy bản dày, sau đó dùng chày đập nhào khiến cho bông hoàn toàn hòa quyện vào chất liệu đất, nhào xong thì cất giữ trong chum vại hay để nơi râm mát và bên ngoài phủ vải nhựa. Chí ít cũng phải để 3-4 tháng đợi cho các chất liệu khác nhau bên trong hoàn toàn thấm đượm mới có thể lấy ra sử dụng. Cũng có những trường hợp phải để tới 2-3 năm. Chính vì thế mà những cỗ tượng đất tạc nặn ra có thể bảo tồn nhiều năm mà không lo bị nứt nẻ. Ngoài chú trọng tô nhuộm các gam màu, Trương Minh Sơn còn rất chú trọng việc khắc tạc, vì vậy mà tác phẩm hết sức chân thực sinh động. Khâu khắc họa được triển khai một cách hết sức cặn kẽ chi tiết, từ nếp gấp tà áo, đến các góc cạnh của nhân vật đều có thể phân dạng một cách rõ ràng. Bên cạnh đó, ông còn dùng sơn để điểm nhẹ vào mắt tạo con ngươi cho nhân vật, khiến cho nhân vật trở nên hết sức sống động.

Ngoài Tượng đất Trương Thiên Tân, ở miền nam Trung Quốc còn có Tượng đất Huệ Sơn vùng Vô Tích tỉnh Giang Tô và các loại tượng đất nơi khác với các đặc trưng khu vực mạnh mẽ.

Nghệ thuật tạo nặn tượng đất là sự kết tinh trí tuệ của con người cổ đại, chứa đựng ý nghĩa văn hóa sâu sắc và phong phú. Nghệ thuật này của Trung Quốc có lịch sử lâu dài và được phân phối rộng rãi, đã vươn tới tầm quốc tế, đóng vai trò là sứ giả giao lưu văn hóa giữa Trung Quốc với nước ngoài, và đã dần dà trở nên quen thuộc và nhận được sự ưu ái của nhiều bè bạn trên khắp năm châu.

Đối với bản thân em, quan tâm, hứng thú tới tượng đất bắt nguồn từ thần tượng Dịch Dương Thiên Tỉ, cậu ca sĩ cho biết niềm đam mê với đất sét có thể giúp con người trở nên sáng tạo và khéo léo hơn. Hãy bước vào thế giới đất sét, tận hưởng niềm vui sáng tạo và truyền lại nền văn hóa cổ xưa này nhé!

Hạ Lệ