来源：新华每日电讯01/24，09:55:22

Theo nguồn tin: Tân Hoa Nhật báo, ngày 24 tháng 1 năm 2024

文明肇始江河。以4大内陆河水系、19条主要内陆河串起的河西走廊，在中华文明多元一体的格局演进中贡献独特。

Văn minh nhân loại bắt nguồn từ những dòng sông. Hành lang Hà Tây được kết nối bởi 4 hệ thống sông lục địa bao gồm 19 con sông lục địa, đã có những đóng góp độc đáo cho sự phát triển bố cục khối hợp nhất đa nguyên của nền văn minh Trung Hoa.

2600多公里汉、明长城蜿蜒向前，护卫东西交往；5处世界文化遗产、53处石窟星罗棋布，让千年“丝带”闪耀兼收并蓄的文明之光；寓意武功军威、张国臂掖、有泉若酒、盛大辉煌的武威、张掖、酒泉、敦煌等古城，历经两千多年仍活色生香；《凉州词》《八声甘州》等古调、绝唱，再现人间万象……

Vạn Lý Trường Thành nhà Hán - Minh nằm uốn lượn hơn 2.600 km, bảo vệ cho sự giao lưu trao đổi giữa phương Đông và phương Tây; 5 di sản văn hóa thế giới, 53 hang đá phân bố dày đặc, khiến “dải lụa” hội tụ dung hòa ánh sáng văn minh nghìn năm tỏa sáng. Các khu thành cổ Vũ Uy (Wuwei), Trương Dịch (Zhangye), Tửu Tuyền (Jiuquan), Đôn Hoàng (Dunhuang) với ngụ ý rèn luyện võ công trình diễn quân uy, mở rộng bờ cõi giao thương Đông Tây, suối nguồn chảy ra ngon như quốc tửu, nguy nga tráng lệ rực rỡ huy hoàng, dù trải qua hơn 2000 năm lịch sử vẫn không thiếu phần quyến rũ. Những giai điệu và tuyệt tác cổ xưa như, “Lương Châu từ” “Bát Thanh Cam Châu”, ... đã tái hiện sinh động cảnh tượng vạn vật nhân gian.

丝绸古道两千里，文明交汇五千年。进入新时代，河西走廊循古而来，向新而行。在接续不断的守正创新中，一幅书写中华民族现代文明的千里文化长卷正徐徐展开。

Con đường tơ lụa cổ đại trải dài hơn 2.000 dặm, hội tụ và giao lưu văn minh 5.000 năm. Bước vào thời đại mới, hành lang Hà Tây tiếp nối truyền thống cổ đại, hướng tới tương lai. Trong quá trình không ngừng phát huy truyền thống giàu đẹp, mạnh dạn đổi mới, cuốn sách văn hóa ngàm dặm viết về nền văn minh hiện đại của dân tộc Trung Hoa đã dần được mở ra.

多元一体：在石窟长廊探寻文明昌盛密码

Khối hợp nhất đa nguyên: Tìm kiếm bí mật của nền văn minh thịnh vượng ở Hành lang Hang đá

“古刹层层出上方，云梯石磴步回长。”一场冬雪过后，海拔2500多米的马蹄寺石窟变得静悄悄。仍有游客三三两两，踏雪而来，沿着近乎垂直的崖体拾级而上，尽情感受儒佛并存、兼收并蓄的文化气度。

“Cổ sát tằng tằng xuất thượng phương, Vân thê thạch đặng bộ hồi trường.” Sau cơn mưa tuyết mùa đông, hang đá chùa Móng Ngựa (Chùa Mati) ở độ cao hơn 2.500m so với mực nước biển càng trở nên yên tĩnh lạ thường. Vẫn có thưa thớt những du khách, lội tuyết tìm đến, dọc theo cầu thang trên vách đá cheo leo, tận hưởng phong thái văn hóa Phật giáo và Nho giáo cùng tồn tại và hội tụ, va chạm và dung hòa.

2023年12月15日，甘肃省敦煌市迎来降雪天气。雪后的世界文化遗产敦煌莫高窟银装素裹，景色如画。新华每日电讯记者 郎兵兵 摄

Hình ảnh 1: Thành phố Đôn Hoàng tỉnh Cam Túc đón trận mưa tuyết đầu đông. Hang động Mạc Cao (Mogao) Đôn Hoàng, Di sản văn hóa thế giới tuyết phủ trắng phau, cảnh đẹp như tranh. Ảnh chụp ngày 15 tháng 12 năm 2023.

位于河西走廊中部的张掖市马蹄寺石窟群，距今已有1600多年历史，比世界文化遗产莫高窟建造的时间还要早。据《甘州府志》记载，马蹄寺石窟原本是晋代大儒郭瑀及其弟子建造的读书讲学之地。此后，佛教沿河西走廊东渐，“后人扩而大之加以佛像”。

Quần thể hang đá chùa Móng Ngựa, thành phố Trương Dịch ở miền trung hành lang Hà Tây, với hơn 1600 năm lịch sử, sớm hơn cả thời gian xây dựng hang đá Mạc Cao, một di sản văn hóa thế giới. Theo “Cam Châu Phủ chí” ghi chép, hang đá chùa Móng Ngựa vốn được xây dựng làm nơi đọc sách và học tập của Quách Vũ (Guo Yu), một đại nho nhà Tấn và các đệ tử của ông. Sau đó, khi Phật giáo phát triển dọc theo hành lang Hà Tây, “người đời sau đã mở rộng và đặt thêm tượng phật”.

从张掖马蹄寺石窟、武威天梯山石窟，到瓜州榆林窟、敦煌莫高窟，一座座石窟宛如珍珠散落河西走廊。千百年来，这条石窟长廊以得天独厚的文化宝藏，记录了丝绸之路的兴衰，见证着东西方文明的交融。

Từ hang đá chùa Móng Ngựa Trương Dịch, hang đá Thiên Thê Sơn Vũ Uy, đến hang đá Du Lâm ở Qua Châu, hang đá Mạc Cao ở Đôn Hoàng, các hang đá nằm rải rác dọc trên hành lang Hà Tây như những viên ngọc trai. Hàng ngàn năm nay, hành lang hang đá như một kho tàng văn hóa được thiên nhiên ưu ái, đã ghi lại sự thăng trầm của Con đường Tơ lụa cổ đại, đồng thời chứng kiến sự giao thoa giữa hai nền văn minh Đông Tây.

这是2023年8月7日拍摄的嘉峪关关城景象。 新华每日电讯记者 范培珅 摄

Hình ảnh 2: Quang cảnh cửa ải Gia Dục Quan, ảnh chụp ngày 7 tháng 8 năm 2023

入冬之后，正是“慢游”敦煌、深度研学的最佳时期。走进莫高窟，从犍陀罗雕塑，到壁画上古印度秣菟罗风格的衣饰、帕提亚式的射箭图，文化元素之丰富多彩，令人不禁惊叹：敦煌艺术是中国的，更是世界的。

Mùa đông là thời điểm tốt nhất “lữ hành chậm rãi” và tiến hành nghiên cứu chuyên sâu ở Đôn Hoàng. Bước vào trong hang đá Mạc Cao, từ điêu khắc Kiền Đà La (hay còn gọi là Càn-đà-la, Gandhara), đến trang phục, trang sức theo phong cách Ma-thâu-la (Mathura) của Ấn Độ cổ đại trên bức bích họa, hình ảnh bắn cung theo phong cách Parthia, sự đa dạng và phong phú của các yếu tố văn hóa, khiến du khách trầm trồ khen ngợi: Nghệ thuật Đôn Hoàng là nghệ thuật của Trung Quốc, càng là nghệ thuật của thế giới.

从敦煌出发一路向东，依次可到酒泉、张掖、武威等古城。每一座城市都是历史遗迹众多，文化底蕴厚重。走进形形色色的综合性博物馆、专题性博物馆，丰富的文物藏品和现代化的声光电技术，立体再现了一条经济上繁荣昌盛的丝绸古道、一个文化上多姿多彩的河西走廊：展陈的古代文献中，不仅有汉简、汉文典籍，还有古藏文、回鹘文、于阗文、粟特文、梵文、西夏文文献；展览的器物中，不仅有出自中原地区的丝绸，还有印度的香料、波斯的织锦、罗马的玻璃器皿等，以及东罗马的“金钱”、萨珊波斯的“银币”；展示的雕塑、砖画中，不仅有中原人，还有很多高鼻深目的粟特人、波斯人、希腊人……

Từ Đôn Hoàng di chuyển về phía đông, bạn sẽ đến Tửu Tuyền, Trương Dịch, Vũ Uy. Mỗi thành phố đều có rất nhiều di tích lịch sử và nội hàm văn hóa thâm sâu. Trong mỗi Bảo tàng Tổng hợp và Bảo tàng chuyên đề đều trưng bày vô vàn văn vật phong phú và hệ thống công nghệ hiệu ứng ánh sáng động học hiện đại, tái hiện sinh động một con đường Tơ lụa cổ đại thịnh vượng phồn vinh về kinh tế, một hành lang Hà Tây đầy màu sắc văn hóa: Trong các văn hiến cổ đại, ngoài văn hiến thẻ tre, điển tích chữ Hán, còn có văn hiến chữ Tây Tạng cổ, chữ Hồi Cốt, chữ Vu Điền, chữ Túc Đặc (Soghd), chữ Phạn, chữ Tây Hạ; Trong các văn vật trưng bày, ngoài tơ lụa có nguồn gốc từ Trung Nguyên, còn có các loại gia vị đến từ Ấn Độ, thổ cẩm Ba Tư, đồ thủy tinh La Mã, “tiền vàng” Đông La Mã, “tiền bạc” nhà Sassanid; Trong các văn vật điêu khắc và bích họa trưng bày, ngoài người Trung Nguyên còn có người Hồi Cốt, người Ba Tư, người Hy Lạp.

这是2023年6月25日在张掖市肃南县拍摄的马蹄寺石窟群金塔寺石窟内景象。 新华每日电讯记者 范培珅 摄

Hình ảnh 3: Khung cảnh bên trong hang đá chùa Kim Tháp thuộc nhóm hang đá chùa Móng Ngựa được chụp tại huyện Cam Nam, tỉnh Trương Dịch, ảnh chụp ngày 25 tháng 6 năm 2023.

彼时的河西走廊，多文化共融，多民族共存，多宗教流行，虽然深处内陆，却呈现出海纳百川的大千气象。

Hành lang Hà Tây khi đó là nơi có nhiều nền văn hóa hòa hợp, nhiều dân tộc cùng chung sống, nhiều tôn giáo cùng lưu hành, mặc dù nằm sâu trong lục địa, nhưng phản ánh một cảnh tượng rộng lớn với biển nạp trăm sông. 

如今的河西走廊，赓续了千年文脉，依然在兼收并蓄、自成一体，继续铸就文化新辉煌。

Hành lang Hà Tây ngày nay, tiếp nối ngàn năm văn hiến, tụ họp dung hòa, hợp thành một thể, tiếp tục tạo nên vẻ vang mới trong văn hóa.

漫步敦煌，人行道上铺设的莲花纹、石榴纹等花砖，路口矗立的反弹琵琶伎乐天雕塑，以及沙金色建筑外墙等，都彰显着这里的古朴气质。走进敦煌研究院，处处可以感受到厚重文化底蕴背后的科技范、国际范。在一代又一代“莫高窟人”的接续奋斗下，这里创造了众多“唯一”和“第一”：我国文化遗产领域唯一的国家级工程技术中心“国家古代壁画和土遗址保护工程技术研究中心”、国内首个文物出土现场保护移动实验室、首个基于风险理论的石窟监测预警体系、我国文化遗产领域首个模拟研究平台“多场耦合环境模拟实验室”、全球首个基于区块链技术的数字文化遗产开放共享平台……

Dạo quanh Đôn Hoàng, vỉa hè lát gạch đá chạm chắc hoa văn bông sen, hoa lựu, tượng đài tiên nữ gảy tỳ bà đứng sừng sững ở ngã tư, những bức tường sơn màu vàng cát, tất cả toát lên một phong cách cổ xưa thuần phác ở nơi đây. Bước vào Học viện Nghiên cứu Đôn Hoàng, bạn có thể cảm nhận được phạm trù công nghệ và phạm trù quốc tế đằng sau nội hàm văn hóa thâm sâu. Với sự phấn đấu không ngừng của các thế hệ “người hang đá Mạc Cao”, nơi đây đã tạo nên nhiều cái “duy nhất” và “hạng nhất”: Trung tâm Kỹ thuật công trình cấp quốc gia duy nhất trong lĩnh vực di sản văn hóa ở Trung Quốc – “Trung tâm nghiên cứu kỹ thuật công trình bảo vệ bích họa và di chỉ đất nung quốc gia”, Phòng thí nghiệm di động bảo vệ hiện trường khai quật văn vật đầu tiên ở Trung Quốc, Hệ thống giám sát và cảnh báo hang đá đầu tiên dựa trên lý luận rủi ro, Nền tảng nghiên cứu mô phỏng đầu tiên trong lĩnh vực di sản văn hóa ở Trung Quốc – Phòng thí nghiệm mô phỏng môi trường ngẫu hợp, Nền tảng chia sẻ mở cửa di sản văn hóa kỹ thuật số đầu tiên trên thế giới dựa trên công nghệ chuỗi khối (blockchain).

走进嘉峪关，仰观城楼，只见飞檐斗拱，“天下第一雄关”的巨大牌匾高悬城门之上，历史厚重感扑面而来。拾级而上，放眼望去，长城在茫茫群山间蜿蜒前行。近些年来，为了将不可再生的长城文物资源转化为可永久保存、永续利用的数据资源，甘肃多地文物部门利用无人机倾斜摄影、遥感测绘等技术，对长城本体及周边环境进行数据采集和三维重建，掌握长城局部遗产的变化趋势。通过墙体保护维修等多项技术的创新使用，长城等土遗址筋骨健硕，容颜一新。

Đến cửa ải Gia Dục Quan, nhìn lên thành lầu, chỉ thấy mái cong đấu củng, tấm biển lớn treo trên thành lầu với hàng chữ “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”, cảm giác lịch sử xa xưa đã đâm đầu ùa về. Bước lên thành lầu, đưa mắt nhìn ra phương xa, Vạn Lý Trường Thành nằm uốn lượn giữa dãy núi trùng điệp rộng lớn. Trong những năm gần đây, để biến tài nguyên văn vật không thể tái tạo của Vạn Lý Trường Thành trở thành tài nguyên số được bảo tồn vĩnh viễn và sử dụng bền vững, cơ quan văn hóa tỉnh Cam Túc đã sử dụng các công nghệ chụp ảnh nghiêng và viễn thám (Remote Sensing) của máy bay không người lái, tiến hành thu thập số liệu, tạo dựng sơ đồ 3D của Vạn Lý Trường Thành cũng như môi trường xung quanh, nắm bắt xu hướng biến đổi của một bộ phận di sản thuộc Vạn Lý Trường Thành. Áp dụng nhiều công nghệ đổi mới sáng tạo trong việc bảo vệ và sửa chữa thành tường, Vạn Lý Trương Thành và các di chỉ đất nung trở nên vững chắc và có diện mạo mới hơn.

这是2023年7月19日拍摄的祁连雪山与嘉峪关关城。 新华社每日电讯记者 朗兵兵 摄

Hình ảnh 4: Núi tuyết Kỳ Liên và cửa ải Gia Dục Quan, ảnh chụp ngày 19 tháng 7 năm 2023.

始建于明正统二年（公元1437年）的武威文庙是全国三大孔庙之一，见证了河西走廊的儒学兴盛。从2019年起，甘肃文物部门对文庙和文昌宫院落内的建筑群，以及留存于文物建筑本体中的油饰彩绘实施全面保护修缮，目前累计修缮文物建筑面积已超4000平方米。走进武威文庙，灰瓦红墙，雕梁画栋，飞檐凌空，古树参天，一派静穆庄严与古朴。“书城不夜”等40余块匾额高挂文昌宫桂籍殿前，彰显着这里深厚的文化气韵。

Văn miếu Vũ Uy được xây dựng vào năm Chính Thống thứ 2 nhà Minh (1437 sau Công Nguyên) là một trong ba miếu Khổng Tử lớn nhất nước ta, nó đã chứng kiến sự hưng thịnh của Nho giáo ở hành lang Hà Tây. Kể từ năm 2019, cơ quan văn hóa tỉnh Cam Túc tiến hành bảo vệ và tu sửa toàn diện nhóm công trình trong khuôn viên miếu Khổng Tử và Văn Xương Cung, cũng như các bức tranh sơn dầu được bảo lưu trong các công trình kiến trúc, hiện tổng diện tích kiến trúc văn vật đã được tu sửa vượt qua 4.000 m². Bước vào Văn Miếu Vũ Uy, ngói xám tưởng đỏ, rường cột chạm trổ, mái cong cao vút, cây cổ thụ chót vót, phong cảnh yên tĩnh trang nghiêm. Tấm biển “Thành phố sách không ngủ” và hơn 40 tấm biển khác được treo trước Điện Quế Tịch của Cung Văn Xương, phản ánh nét văn hóa quyến rũ của nơi này.

如今，河西走廊巨大的文化魅力仍吸引着众多人士，或扎根坚守，或乐在其中，谱写以文化人的新篇章。

Ngày nay, sức hấp dẫn văn hóa mãnh liệt của hành lang Hà Tây vẫn thu hút đông đảo học giả, những người gắn bó keo sơn, những người thủy chung son sắt, viết nên chương mới về con người văn hóa. 

莫高窟第112窟-壁画-主室北壁-报恩经变之乐舞图。（敦煌研究院供图）

Hình ảnh 5: Bức bích họa “Vũ điệu kinh biến báo ân” ở hang số 112 thuộc hang đá Mạc Cao 

“敦煌是一片沃土，养育了无数文化人、艺术家。”已经在敦煌生活了近20年的湖南人申洪杰说。2004年的一次旅行，让他毅然决定举家搬迁，将艺术梦想扎根在这里。他将敦煌艺术与擅长的木雕画相结合，开创了自己的敦煌木雕画品牌，在他一笔一刻的凹凸之中，“飞天”动感再现。

“Đôn Hoàng là vùng đất màu mỡ, đã nuôi dưỡng vô vàn nhà văn hóa và nghệ sĩ.” Thân Hồng Kiệt (Shen Hongjie), một người Hồ Nam đã sinh sống ở Đôn Hoàng gần 20 năm cho biết. Chuyến đi du lịch vào năm 2004, đã khiến ông quyết định chuyển nhà đến đây để vun đắp ước mơ nghệ thuật của mình. Ông đã kết hợp nghệ thuật Đôn Hoàng vào kỹ thuật chạm khắc hội họa trên gỗ, thành lập thương hiệu tranh khắc gỗ Đôn Hoàng của riêng mình, trên những đường nét điêu khắc chìm nổi, tác phẩm của ông được tái hiện cảm giác bay bổng sinh động của “Phi Thiên”.

在河西走廊，甘州小调、河西宝卷、凉州宝卷、敦煌曲子戏等，吸纳多元文化养分，成为历久弥新的非物质文化遗产。

Dọc hành lang Hà Tây, những làn điệu hát dân gian Cam Châu, bảo quyển Hà Tây (bảo quyển, là một loại văn hát nói, kể chuyện xen với hát), bảo quyển Lương Châu, kịch từ khúc Đôn Hoàng, v.v. đã hấp thụ những dưỡng chất đa văn hóa, trở thành di sản văn hóa phi vật thể lâu đời và vô cùng quý giá.

2023年9月12日，演员表演剧目《回道张掖》。 新华每日电讯记者 范培珅 摄

Hình ảnh 6: Diễn viên biểu diễn vở kịch “Hồi đạo Trương Dịch”, ảnh chụp ngày 12 tháng 9 năm 2023

年近古稀的李建成，从10岁起就习唱国家级非物质文化遗产甘州小调，见证文化遗产不断散发时代活力。如今他主导成立的民间艺术团演出场次，从2010年的每年130多场增加至目前的1500场，表演人员平均年龄仅有26岁。

Ông Lý Kiến Thành (Li Jiancheng) tuổi đã gần thất tuần, bắt đầu học hát làn điệu dân gian Cam Châu, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 10 tuổi, cũng là người chứng kiến di sản văn hóa phi vật thể tiếp tục phát huy sức sống thời đại. Đến nay, số suất diễn của đoàn nghệ thuật dân gian do ông thành lập đã tăng từ 130 suất mỗi năm vào năm 2010 lên đến 1.500 suất ở giai đoạn hiện tại, độ tuổi trung bình của diễn viên là 26 tuổi.  

（Còn tiếp...）

编译：裴碧捷

校对：冯超

排版：宁笑葳