李白（二）

Lý Bạch (2)

……

古人的理想向来是达则兼济天下，出蜀后，李白也想快速当官。所以他便走上了能够快速当官的“干谒”之路。找名人举荐，首先得有一份简历或者介绍信。

在安陆时，李白曾向裴长史投诗干谒，在《上安州裴长史书》中，他开始花式夸自己：

Lý tưởng của người xưa từ trước đến nay là: Đạt tắc kiêm tế thiên hạ. Sau khi rời Thục, Lý Bạch cũng muốn nhanh chóng bước vào chốn quan trường. Do đó, ông chọn con đường “can yết” để có thể nhanh chóng ra làm quan. Tìm quý nhân tiến cử, trước tiên phải có danh thiếp hoặc thư giới thiệu. 

Khi đến An Lục, Lý Bạch từng gửi thơ can yết tới Bùi Trường sử, trong bức Thượng An Châu Bùi Trường sử thư, ông đã dùng lời hay ý đẹp để nói về bản thân:

五岁诵六甲，十岁观百家。

轩辕以来，颇得闻矣。

常横经籍书，制作不倦，迄于今三十春矣。

Ngũ tuế tụng Lục Giáp, thập tuế quan Bách Gia. 

Hiên Viên dĩ lai, phả đắc văn hỹ. 

Thường hoành kinh tịch thư, chế tác bất quyện, 

Hất vu kim tam thập xuân hỹ.

Dịch nghĩa:

Năm tuổi đã học thuộc lòng Lục Giáp, mười tuổi đã đọc tư tưởng  Bách gia. Từ thời Hoàng đế Hiên Viên đến nay, chuyện xưa tích cũ đều đã nghe qua. Ngày ngày ôm sách kinh thư, miệt mài sáng tác chẳng lo nhọc nhằn, đến nay đã ba mươi mùa xuân, chí ấy không đổi.

看看，这就是神童本人了，博学多才。

然后他还说自己人品不错，仗义疏财，扶危济贫：

曩昔东游维扬，不逾一年，散金三十馀万，有落魄公子，悉皆济之。

Hãy xem, tôi chính là thần đồng thực thụ, học rộng tài cao.

Sau đó, Lý Bạch còn tự khẳng định mình phẩm chất cao sang, giàu nghĩa khí, hay giúp người nghèo khó:

Ngày trước từng du ngoạn phía Đông đến Dương Châu, chưa đầy một năm đã tiêu tán hơn ba mươi vạn tiền vàng. Những công tử sa cơ, ta đều giúp đỡ cả.

在这封求职信的最后，他说：

愿君侯惠以大遇，洞天心颜，终乎前恩，再辱英眄。白必能使精诚动天，长虹贯日，直度易水，不以为寒。若赫然作威，加以大怒，不许门下，遂之长途，白既膝行于前，再拜而去，西入秦海，一观国风，永辞君侯，黄鹄举矣。何王公大人之门，不可以弹长剑乎？

Ở đoạn cuối bức thư xin việc này, ông viết:

Nguyện quân hầu huệ dĩ đại ngộ, động thiên tâm nhan, chung hồ tiền ân, tái nhục anh miện. Bạch tất năng sử tinh thành động thiên, trưởng hồng quán nhật, trực độ dị thủy, bất dĩ vi hàn. Nhược hách nhiên tác uy, gia dĩ đại nộ, bất hứa môn hạ, toại chi trưởng đồ, bạch ký tất hành vu tiền, tái bái nhi khứ, tây nhập tần hải, nhất quan quốc phong, vĩnh từ quân hầu, hoàng hộc cử hĩ. Hà vương công đại nhân chi môn, bất khả dĩ đàn trưởng kiếm hồ?

Dịch nghĩa: 

Mong đại nhân rộng lòng ưu ái, thấu hiểu tấm lòng, mà tiếp ân tình thuở trước, ban cho một ánh mắt đoái thương. Bạch nguyện lấy lòng thành cảm động trời xanh, như cầu vồng vắt ngang mặt trời, vượt qua sông Dịch mà chẳng thấy lạnh. Nếu đại nhân lại nổi giận lôi đình mà không cho Bạch vào cửa. Bạch đành quỳ gối trước ngưỡng cửa để bái biệt, đi về phía Tây đến đất Tần, thưởng ngoạn phong cảnh quốc gia, vĩnh biệt đại nhân từ đây, như hồng hạc bay xa. Lẽ nào trong thiên hạ, bao cửa vương công đại nhân, lại không ai nhìn thấy tài năng của ta hay sao?

只能说，李白就是牛，写个求职信不放低姿态，最后还放狠话呢！

当然，裴长史并未理他，毕竟这年轻人太狂了。

Chỉ có thể nói: Lý Bạch quả thực rất “ngầu”, tuy là viết thư xin việc nhưng không hề hạ thấp bản thân, lời kết còn buông lời “đe dọa”.

Tất nhiên, Bùi Trường sử cũng không đoái hoài gì đến ông, bởi lẽ chàng trai trẻ này quá ngạo mạn.

李白对自己的文采非常自信，他曾说“君看我才能，何似鲁仲尼？​”他觉得自己可以直比圣贤孔子。

恐怕是骄傲的过头了，2年间，并未有人举荐他。

期间，他曾写下多首诗歌，《望庐山瀑布》《夜宿山寺》便是代表。

Lý Bạch rất tự tin vào tài văn chương của mình, ông từng nói: “Quân khán ngã tài năng, hà tự lỗ trọng ni.” (Ngài xem tài ta đây, há chẳng sánh với Khổng Tử xưa ư?)”, ông cho rằng tài năng của mình có thể sánh ngang với bậc thánh hiền Khổng Tử.

Có lẽ vì quá kiêu ngạo, nên trong suốt hai năm sau đó, không có ai tiến cử ông.

Trong khoảng thời gian này, ông đã viết nhiều bài thơ nổi tiếng, trong đó có “Vọng Lư sơn bộc bố” và “Dạ túc sơn tự”, đều là những tác phẩm tiêu biểu của Lý Bạch.

《望庐山瀑布》

日照香炉生紫烟，遥看瀑布挂前川。

飞流直下三千尺，疑是银河落九天。

Lọng Lư sơn bộc bố

Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên,

Dao khan bộc bố quải tiền xuyên.

Phi lưu trực há tam thiên xích,

Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên.

Dịch nghĩa:

Nắng rọi Hương Lô khói tía bay,

Xa trông dòng thác trước sông này:

Nước bay thẳng xuống ba nghìn thước,

Tưởng dải Ngân Hà tuột khỏi mây.

李白的大手笔和想象力，少有人能及，“三千尺”​“疑是银河落九天”，瀑布之倾泻势不可挡，又夸张又自然，又新奇又真切。

Tài năng và trí tưởng tượng của Lý Bạch là điều hiếm ai sánh kịp. Những câu thơ như “tam thiên xích” “Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên” đã tái hiện dòng thác đổ ào ạt không thể ngăn cản, cường điệu mà vẫn tự nhiên, vừa mới lạ lại vừa chân thực.

《夜宿山寺》

危楼高百尺，手可摘星辰。

不敢高声语，恐惊天上人。

Dạ túc sơn tự 

Nguy lâu cao bách xích,

Thủ khả trích tinh thần.

Bất cảm cao thanh ngữ,

Khủng kinh thiên thượng nhân.

Dịch nghĩa:

Lầu cao cả trăm thước

Tay hái được trăng sao

Không dám lời to tiếng

Kinh động đến trời cao

全诗无一生僻字，却字字惊人，堪称“平字见奇”的绝世佳作。摘星辰、惊天人，这些仿佛是童稚的想法，被李白攫取于诗中，可以想见，他是多么的豪放、可爱、率直。

Toàn bài thơ không xuất hiện một chữ khó nào, nhưng chữ nào chữ ấy đi vào lòng người, xứng đáng là tuyệt tác “dùng chữ bình dị mà đạt điều kỳ diệu”. Những hình ảnh hái sao, kinh động thần tiên, tưởng chừng chỉ là suy nghĩ ngây thơ của trẻ nhỏ, lại được Lý Bạch nắm bắt đưa vào thi ca, đủ để thấy ông là người phóng khoáng, đáng yêu và chân thực đến nhường nào.

求职信一连发出多封，但并没有任何回应，他只能边游历边找作，最后他定居湖北安陆。安陆是西汉司马相如在《子虚赋》中所说的“云梦泽”所在之地，李白因羡慕司马相如，便也爱屋及乌喜爱安陆，他说，“见乡人相如大夸云梦之事，云楚有七泽，遂来观焉”。在安陆，李白完成了人生的首次婚姻，妻子是已故宰相许圉师的孙女。这位女子也颇具才情，他们二人在此生活了近10年。

Thư tiến cử dù đã gửi đi khá nhiều, nhưng Lý Bạch vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào. Vì vậy, ông đành vừa ngao du thiên hạ, vừa tiếp tục tìm kiếm cơ hội làm quan, cuối cùng ông định cư tại An Lục, tỉnh Hồ Bắc ngày nay. An Lục là nơi tọa lạc của Vân Mộng Trạch, địa danh nổi tiếng được Tư Mã Tương Như, một danh sĩ đời Tây Hán, từng nhắc đến trong bài “Tử Hư phú”. Vì ngưỡng mộ Tư Mã Tương Như, Lý Bạch cũng đem lòng yêu mến mảnh đất này. Ông từng viết: “Kiến hương nhân tương như đại khoa vân mộng chi sự, vân sở hữu thất trạch, toại lai quan yên.” (Thấy người đồng hương là Tương Như ca ngợi hết lời về Vân Mộng, nói đất Sở có bảy hồ lớn, nên ta đến đây ngắm nhìn.) Tại An Lục, Lý Bạch đã kết hôn. Vợ ông là cháu gái của cựu Tể tướng Hứa Ngữ Sư. Một người phụ nữ tài sắc vẹn toàn, hai người sống ở đây gần mười năm.

10间，李白也未停止漫游，但大体经常定居在安陆。李白曾写过“酒隐安陆，蹉跎十年”，走的地方多了，眼界开阔，生活经验丰富，自然对于诗歌的创作也增添了多姿多彩的内容。

Trong thời gian 10 năm đó, Lý Bạch vẫn ngao du khắp vùng, nhưng phần lớn thời gian định cư ở An Lục. Lý Bạch từng viết: “Tửu ẩn An Lục, tha đà thập niên.” đủ thấy ông đa đi nhiều nơi rộng mở tầm mắt có trải nghiệm phong phú, nội dung thơ ca của ông cũng thêm nhiều màu sắc.

出蜀十多年，一无所事，当时的豪言壮语依然历历在目，心中难免郁闷，加上他没有立业，还寄居在丈人家，他只能借酒，消除心中的苦闷。

Hơn mười năm kể từ khi rời Tứ Xuyên, ông vẫn chưa đạt được công danh gì. Những lời lẽ hào hùng thuở nào vẫn còn văng vẳng bên tai, trong lòng khó tránh khỏi u sầu. Không có sự nghiệp, lại sống nhờ vào nhà vợ, ông đành mượn rượu giải sầu.

《行路难·其一》

金樽清酒斗十千，玉盘珍羞直万钱。

停杯投箸不能食，拔剑四顾心茫然。

欲渡黄河冰塞川，将登太行雪满山。

闲来垂钓碧溪上，忽复乘舟梦日边。

行路难！行路难！

多歧路，今安在？

长风破浪会有时，直挂云帆济沧海。

Hành lộ nan kỳ 1

Kim tôn thanh tửu đấu thập thiên,

Ngọc bàn trân tu trị vạn tiền.

Đình bôi đầu trợ bất năng thực,

Bạt kiếm tứ cố tâm mang nhiên.

Dục độ Hoàng Hà băng tắc xuyên,

Tương đăng Thái Hàng tuyết ám thiên.

Nhàn lai thùy điếu tọa khê thượng,

Hốt phục thừa chu mộng nhật biên.

Hành lộ nan, hành lộ nan!

Đa kỳ lộ, kim an tại?

Trường phong phá lãng hội hữu thì,

Trực quải vân phàm tế thương hải.

金杯里装的名酒，每斗要价十千钱；玉盘中盛装的精美菜肴，收费万钱。但我胸中郁闷啊，放下杯子、丢下筷子根本吃不下饭；拔出宝剑环顾四周，心里一片茫然。我想要渡过黄河，奈何冰雪堵塞了这条大川；想要登太行，莽莽的风雪早已封山。想要像吕尚（姜太公）一般垂钓溪边，闲待东山再起；又想要像伊尹（阿衡）一样做梦，他乘船经过日边。

世上行路多艰难，眼前歧路如此多，我该向何处去呢？人生虽然艰难，但我相信总有一天，我能乘长风破万里浪；高高挂起云帆，在沧海中勇往直前！

Dịch nghĩa:

Bình vàng, rượu ngon, mười ngàn một đấu; Mâm bạc bày đầy cao lương mĩ vị, trị giá vạn tiền. Thế nhưng trong lòng tủi hẹn, khiến ta chẳng thể nuốt nổi, chỉ biết buông chén, gác đũa; Rút gươm nhìn quanh bốn bề, lòng hoang mang không biết đi đâu về đâu. Ta muốn vượt Hoàng Hà, khổ nỗi băng đóng nghẽn dòng sông; Tính lên núi Thái Hành, tuyết phủ mù mịt, lối đi phong tỏa. Ta muốn được như Lã Thượng ( Khương Tử Nha) ngồi thả câu bên khe suối, chờ hửng đông bừng sáng; Lại muốn được như Y Doãn (A Hoành) nằm mộng đi thuyền băng qua nơi có mặt trời.

Đi đường khó thay! Đi đường khó thay!

Nhiều đường rẽ? Bây giờ đâu nhỉ? Cuộc đời dù trắc trở, nhưng ta tin một ngày kia, ta có thể cưỡi gió dài vượt ngàn dặm sóng, giương thẳng buồm giữa biển cả xanh khơi.

当然，他的力量，不是来自权贵，不是来自宝殿，而是来自天，来自地，来自天地赋予他的不世才华。

李白深知这样等下去也不是个办法，干脆直接到长安去。

Dĩ nhiên, sức mạnh của ông, không đến từ quyền quý, không đến từ điện ngọc cung vàng, mà bắt nguồn từ trời, từ đất, từ tài năng phi thường mà tạo hóa ban cho ông.

Lý Bạch hiểu rõ rằng, cứ tiếp tục chờ đợi thế này cũng không phải cách, ông quyết định thẳng tiến Trường An. 

…….

（Còn tiếp phần 3）

编译Biên dịch：Bích Tiệp（碧捷）

校对Hiệu đính：冯超

排版Sắp chữ：宁笑葳

来自：唐诗里那些没讲完的故事 - 李白 - 张梦焕 - 微信读书