Rồng được cho là loài vật có quyền năng siêu phàm. Nó có thể bay lên trời, lặn dưới biển, thăm dò dưới lòng đất; nó thoắt ẩn thoắt hiện, biến hóa vô lường. Rồng kiểm soát thiên nhiên, đặc biệt là nguồn nước và lượng mưa. Trong văn hóa Trung Hoa, Rồng còn biểu tượng cho quyền uy, sự sống, sắc đẹp và hy vọng của con người. Vì thế mà hình tượng Rồng đi sâu vào hệ tư tưởng của người dân Trung Quốc và thể hiện sự tín ngưỡng, tôn sùng đặc biệt. Và cho đến ngày nay, có rất nhiều những tập tục liên quan đến Rồng vẫn được lưu truyền và phát huy.

Người xưa có câu: “Bách lý bất đồng phong, thiên lý bất đồng tục.” Có nghĩa là mỗi nơi đều có những phong tục tập quán mang tính chất và đặc thù riêng. Sau đây em xin giới thiệu đôi chút về văn hóa Rồng – Long trong phong tục tập quán Nhà ngư ở Chu Sơn – quê em.

Trên thực tế, Chu Sơn cũng có rất nhiều các phong tục tập quán khác, nhưng được mọi người chú trọng hơn cả phải nói đến các phong tục liên quan đến Rồng.

Tín ngưỡng và thờ Rồng là một hiện tượng văn hóa dân gian tiêu biểu của ngư dân ven biển; Rồng có vị trí đặc biệt trong đời sống tâm linh và tín ngưỡng của cộng đồng ngư dân, đặc biệt là ngư dân các làng chài Chu Sơn. Hình ảnh con Rồng có mặt ở khắp mọi nơi, từ lễ cưới, lễ đầy tháng đến cuộc sống hàng ngày. Trước kia hễ có trẻ con ra đời, ông bà bố mẹ thường đặt tên là ‘Hải Long’, ‘Thuận Long’ hay ‘Long Anh’, ‘Long Cúc’,v.v. nói chung là nhất định sẽ có chữ ‘Long’. Khi trẻ đầy tháng, bố mẹ sẽ làm Lễ đầy tháng cho bé. Trong ngày này, ông bà cô di chú bác sẽ đến mừng và tặng quà cho trẻ. Quà có thể là một chiếc khóa điêu khắc có hình một con Rồng, với mong ước trường thọ, phú quý đến với trẻ; hoặc cũng có thể là một đồng tiền vàng có khắc bốn chữ “Càn ‘long’ thông bảo”. Bất luận là đặt tên có chữ Long hay đeo những vật dùng gắn liền với con Rồng cũng đều là cầu mong thần Rồng độ trì bình an.

Ngoài ra, lễ cưới ở Ngư gia cũng rất đặc biệt. Thời trước, trai gái yêu nhau nên duyên vợ chồng, trước lễ đón dâu, nhà trai sẽ tổ chức một buổi tiệc tối long trọng, còn được gọi là “cơm long tục”, có ý là con rồng và con phượng gặp nhau thì gia cảnh càng ngày càng thịnh vượng. Mặt khác, cũng tượng trưng cho những lời chúc tốt đẹp cùng với hy vọng trăm năm hạnh phúc, đầu bạc răng long của bạn bè, người thân tới đôi bạn trẻ.

Trong tất cả các tập tục về Rồng thì “Nhị nguyệt nhị, Long đài đầu” hay còn được gọi là “mồng 2 tháng 2, Rồng ngẩng đầu” là một trong những tập tục được bảo vệ tốt nhất. Hàng năm vào ngày này từ người già đến trẻ con, đều lũ lượt kéo nhau đi cắt tóc. Người lớn cắt tóc với mong muốn giũ bỏ phiền muộn, chào đón điểm lành; trẻ con cắt tóc với hy vọng mạnh khỏe, hay ăn chóng lớn, học hành tấn tới. Theo Thanh Sử cảo có ghi chép, tháng 5 năm Càn Long thứ 50, Long thần xuất hiện ở Định Hải Chu Sơn, làm ngập nhà cửa, ruộng vườn, người chết trôi khắp nơi: ba ngày sau, thân Rồng đứt làm ba đoạn, không tìm được đuôi Rồng đâu, vảy Rồng to như lá quạt. Sau đó trong dân gian đồn thiên tai là vì “Long thể bị tổn thương”. Từ đó, ngư dân Chu Sơn thường nhắc nhở nhau: Mồng 2 tháng 2, phải kiêng dùng kim, dao, kéo vì sợ đâm mắt Rồng mà gây họa thiên tai; kiêng đi lấy nước ở sông, ở giếng, để tránh kinh động Long thần, kẻo phá hoại mùa màng, thu hoạch; kiêng giặt quần áo “ xoa da Rồng” mà làm tổn thương da Rồng và thân Rồng.

Thời nay, khoa học kỹ thuật phát triển, có rất nhiều những phong tục tập quán bị lu mờ, nhưng tín ngưỡng thờ cúng Rồng thì ngược lại, nó vẫn được duy trì, phát huy và truyền từ đời này sang đời khác và thiết thực trong đời sống sinh hoạt của ngư dân Chu Sơn. Tạo ra một phong vị đậm đà, làm nên cốt cách, hình hài và bản sắc của phong tục sùng bái rồng thiêng.